ฟันหัก ฟันบิ่น ต่อได้ไหม รักษายังไง?

ฟันหัก คืออะไร เกิดขึ้นได้ยังไงบ้าง

ฟันหักคือการที่เนื้อฟันแตก ร้าว หรือหลุดออกเป็นชิ้นจากโครงสร้างเดิม อาจเกิดแบบเสี้ยวเล็กๆ ไปจนถึงแตกทะลุโพรงประสาท ซึ่งแต่ละระดับส่งผลต่ออาการเจ็บและแนวทางรักษาไม่เท่ากัน ปัจจัยหลักมักมาจากการกัดของแข็งอย่างน้ำแข็ง เมล็ดผลไม้ หรือใช้ฟันเปิดสิ่งของ รวมถึงฟันผุที่ทำให้เนื้อฟันอ่อนแรงจนแตกง่ายขึ้น อุบัติเหตุจากการล้ม การชน ขณะเล่นกีฬา หรือขากรรไกรกระแทกก็เป็นเหตุได้เช่นกัน การรู้สาเหตุช่วยให้ตัดสินใจได้เร็วว่าควรปฐมพยาบาลยังไงและต้องรีบพบทันตแพทย์เมื่อไร

ฟันหัก ต่อได้ไหม ขึ้นอยู่กับอะไรบ้าง

ฟันหักต่อได้ไหมขึ้นกับว่าชิ้นฟันยังสมบูรณ์แค่ไหน หักถึงรากหรือโพรงประสาทหรือยัง และเราเก็บชิ้นฟันไว้ถูกวิธีหรือไม่ ถ้าหักเฉพาะชั้นเคลือบหรือเนื้อฟันตื้นๆ มักซ่อมด้วยวัสดุสีเหมือนฟันหรือเคลือบผิวได้ แต่ถ้าชิ้นใหญ่และขอบแตกไม่เรียบ ทันตแพทย์อาจแนะนำครอบฟันเพื่อความแข็งแรงระยะยาว กรณีรุนแรงที่ถึงชั้นประสาทอาจต้องรักษารากก่อนแล้วค่อยต่อหรือครอบ การพามาชิ้นฟันภายในไม่กี่ชั่วโมงและเก็บไว้ในนมสะอาดหรือน้ำเกลือแร่จะช่วยให้ทางเลือกซ่อมฟันกว้างขึ้น

ฟันหักเหลือแต่ตอ ควรรักษายังไงดี

ฟันหักเหลือแต่ตอมักเกิดจากฟันผุเรื้อรังหรืออุบัติเหตุที่แรงมากจนส่วนมงกุฎเสียหายหมด แนวทางรักษาจะเริ่มด้วยการประเมินว่ารากฟันยังแข็งแรงพอหรือไม่ ถ้ารากยังดีและเหงือกเอื้ออำนวย อาจทำเดือยและแกนเพื่อสร้างโครง แล้วครอบฟันทับให้ใช้งานได้ปกติ แต่ถ้ารากแตกหรือมีการติดเชื้อซ้ำจนโครงสร้างไม่มั่นคง ทันตแพทย์อาจแนะนำถอนแล้ววางแผนทดแทน เช่น รากเทียมหรือสะพานฟัน เพื่อคืนการเคี้ยวและรักษาสมดุลการสบฟันโดยรวม

ฟันหัก รักษายังไง แนวทางการดูแลจากทันตแพทย์

การรักษาจะยึดตามระดับความเสียหายตั้งแต่เล็กไปใหญ่ เริ่มจากอุดปิดรอยแตก ปรับขอบคม และเสริมความแข็งแรง ถ้ารอยแตกร้าวลึกหรือเข้าใกล้ประสาทฟัน อาจต้องรักษารากเพื่อเอาเชื้อโรคออกและลดอาการปวด จากนั้นค่อยวางโครงสร้างอย่างเดือยและครอบให้พร้อมใช้งานในระยะยาว ส่วนฟันหลังที่รับแรงบดเคี้ยวสูง ทันตแพทย์มักเลือกครอบเพื่อป้องกันการร้าวต่อ จุดสำคัญคือมาตรวจตามนัดเพื่อเช็กการสบฟันและความแน่นของงานซ่อมให้อยู่ในสภาพดี

ฟันหน้าหัก กับ ฟันหลังหัก มีแนวทางต่างกันอย่างไร

ฟันหน้าหักมักเน้นความสวยและการออกเสียง จึงนิยมซ่อมด้วยวัสดุสีเหมือนฟัน วีเนียร์ หรือครอบเซรามิกที่กลมกลืน ส่วนฟันหลังหักเน้นความทนรับแรงเคี้ยว วัสดุและการออกแบบจะเน้นความหนาและการกระจายแรงให้ดีเพื่อไม่ให้ร้าวซ้ำ การเลือกใช้วัสดุผสมหรือเซรามิกเต็มชิ้นขึ้นกับตำแหน่ง การสบฟัน และงบประมาณ

การอุดฟัน ครอบฟัน และการปลูกรากเทียม

• การอุดฟัน เหมาะกับรอยแตกเล็กถึงกลาง ใช้เวลาทำไม่นาน กลับไปใช้งานได้ทันที

• ครอบฟัน เหมาะกับรอยแตกกว้างหรือฟันที่ผ่านรักษาราก ช่วยเสริมความแข็งแรงและอายุใช้งาน

• รากเทียม เหมาะเมื่อจำเป็นต้องถอน ช่วยคืนรากและมงกุฎให้ใกล้เคียงฟันธรรมชาติ ลดการกรอฟันข้างเคียง

สิ่งที่ควรทำทันทีเมื่อฟันหัก

เมื่อฟันหักควรบ้วนปากด้วยน้ำสะอาด หลีกเลี่ยงการแกะเขี่ยเศษฟันแรงๆ เพื่อไม่ให้แตกเพิ่ม หากมีเลือดออกให้กดด้วยผ้าก๊อซสะอาดและกัดเบาๆ ชิ้นฟันที่หาได้ให้ล้างน้ำเร็วๆ ไม่ถูแรงแล้วแช่ในนมหรือน้ำเกลือแร่เพื่อรักษาความชุ่มชื้น ระหว่างรอพบทันตแพทย์ให้หลีกเลี่ยงเคี้ยวฝั่งที่เจ็บและรับประทานอาหารอ่อนเย็นเพื่อลดการกระตุ้น หากปวดมากอาจใช้ยาแก้ปวดขนาดทั่วไปที่ปลอดภัยและไม่มีอาการแพ้ พร้อมบันทึกเวลาที่เกิดเหตุเพื่อช่วยประเมินโอกาสซ่อมกลับ

ฟันหักแบบไหนควรถอน และแบบไหนยังรักษาได้

การตัดสินใจถอนขึ้นกับปัจจัยหลายด้าน เช่น รอยแตกยาวลึกเลยแนวเหงือกจนถึงราก โครงสร้างเหลือน้อยเกินจะยึดงานซ่อม การติดเชื้อซ้ำที่รักษาไม่อยู่ หรือรากมีรอยแตกตามยาวที่ซ่อมไม่ได้ กรณีแบบนี้การถอนอาจเป็นทางเลือกปลอดภัยกว่าเพื่อหยุดการอักเสบและปวดเรื้อรัง หากยังรักษาได้ ทันตแพทย์จะอธิบายทางเลือกตั้งแต่อุด ครอบ ไปจนถึงทำเดือยและครอบโดยคำนึงถึงการสบฟันและการดูแลในระยะยาว

การเลือกทางทดแทนหลังถอนเพื่อคืนการเคี้ยว

หลังถอนฟัน ตัวเลือกหลักคือรากเทียม สะพานฟัน และฟันปลอมถอดได้ การเลือกขึ้นกับตำแหน่ง จำนวนซี่ที่หาย กระดูกขากรรไกร และงบประมาณ รากเทียมให้ความรู้สึกใกล้ฟันจริง ดูแลง่าย แต่ใช้เวลาในการปลูกและเชื่อมกับกระดูก สะพานฟันทำได้เร็วกว่าแต่ต้องกรอฟันข้างเคียง ส่วนฟันปลอมถอดได้เหมาะกับหลายซี่หรือเป็นทางออกชั่วคราวก่อนทำถาวร ทุกทางเลือกควรประเมินร่วมกับภาพถ่ายรังสีและการตรวจการสบฟัน

ดูแลตัวเองระหว่างรอรักษาเพื่อลดปวดและอักเสบ

ระหว่างรอคิวรักษา ควรแปรงเบาๆ รอบบริเวณที่ฟันหักเพื่อไม่ให้คราบสะสมและเกิดการอักเสบ เหมาะกับใช้แปรงขนนุ่มและยาสีฟันที่ไม่ขัดถูแรง บ้วนปากด้วยน้ำเกลืออุ่นวันละสองถึงสามครั้งเพื่อลดบวมและฆ่าเชื้อเบื้องต้น งดของแข็ง เหนียว และร้อนจัดเย็นจัดเพราะกระตุ้นเสียวและร้าวเพิ่ม หากขอบคมบาดแก้ม ลิ้น หรือเหงือก ให้ใช้ขี้ผึ้งจัดฟันปิดชั่วคราวจนกว่าจะได้พบแพทย์

เหตุผลที่ควรรีบพบทันตแพทย์ทันที

ยิ่งปล่อยฟันหักไว้นาน โอกาสที่เชื้อโรคจะเข้าถึงโพรงประสาทและกระดูกขากรรไกรยิ่งสูง ทำให้การรักษาซับซ้อนขึ้นและค่าใช้จ่ายเพิ่ม การซ่อมตั้งแต่ระยะแตกตื้นๆ ช่วยประหยัดทั้งเวลาและเนื้อฟันส่วนดี อีกทั้งยังลดความเสี่ยงร้าวลึกที่อาจต้องถอนในภายหลัง การตรวจเอกซเรย์และทดสอบการตอบสนองของประสาทฟันคือขั้นตอนสำคัญในการวางแผนให้แม่นยำ

ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้ฟันแตกง่ายกว่าปกติ

ฟันผุเรื้อรัง การกัดฟันตอนนอน ภาวะกรดในช่องปากจากกรดไหลย้อนหรือเครื่องดื่มเปรี้ยวหวานจัด และอุดฟันขนาดใหญ่ที่รับแรงมากเกินล้วนเพิ่มโอกาสให้ฟันหักได้ง่าย คนที่เล่นกีฬาเสี่ยงกระแทกหรือทำงานที่มีโอกาสชนปะทะก็ควรใช้อุปกรณ์ป้องกัน อย่าลืมว่าโครงสร้างฟันแต่ละคนไม่เท่ากัน การประเมินความเสี่ยงส่วนตัวกับทันตแพทย์จะช่วยวางแผนป้องกันได้ตรงจุดกว่า

อุปกรณ์ป้องกันช่วยลดโอกาสฟันแตกได้จริง

เฝือกสบฟันสำหรับคนกัดฟันตอนนอนช่วยกระจายแรงและลดการสึกกินตัวฟัน การ์ดกันกระแทกสำหรับกีฬาประเภทสัมผัสมีบทบาทมากในเด็กและวัยรุ่นที่มีโอกาสชนล้มบ่อย การเลือกอุปกรณ์ที่ทำพอดีกับปากและทำจากคลินิกจะใส่สบายและป้องกันได้ดีกว่าชนิดสำเร็จรูปทั่วไป การพกการ์ดไว้ในกระเป๋ากีฬาและทำความสะอาดทุกครั้งหลังใช้งานเป็นนิสัยเล็กๆ ที่ป้องกันเหตุใหญ่ได้

โภชนาการและนิสัยการกินที่เพื่อนฟันชอบ

หลีกเลี่ยงการเคี้ยวของแข็งอย่างน้ำแข็ง ลูกอมแข็ง หรือแกะเมล็ดด้วยฟันหน้า ลดน้ำตาลและกรดจากเครื่องดื่มอัดลม น้ำผลไม้เข้มข้น และชากาแฟหวาน รวมถึงอย่าจิบนานติดๆ กันทั้งวันเพราะทำให้สภาพเป็นกรดยาวนาน ใส่อาหารที่ช่วยเสริมเคลือบฟันอย่างชีส นม โยเกิร์ต และผักใบเขียวเข้าไว้ ดื่มน้ำเปล่าตามหลังมื้อว่างทุกครั้งเพื่อล้างกรดก่อนจะแปรงฟันตามเวลา

สุขอนามัยช่องปากที่ลดโอกาสแตกซ้ำ

การแปรงฟันวันละสองครั้งอย่างถูกวิธีและใช้ไหมขัดฟันทุกวันช่วยลดฟันผุที่เป็นตัวการทำให้ฟันอ่อนแรง ตรวจเช็กทุกหกเดือนเพื่อขูดหินปูนและประเมินรอยแตกร้าวเล็กๆ ก่อนจะลุกลาม การทาฟลูออไรด์วาร์นิชในคนเสี่ยงสูงช่วยเสริมความแข็งของผิวฟันได้ดี หากมีครอบฟันหรืออุดขนาดใหญ่ให้แจ้งทันตแพทย์ทุกครั้งที่รู้สึกสูงผิดปกติหรือเคี้ยวแล้วสะดุด เพื่อปรับการสบให้สมดุล

ค่าใช้จ่ายโดยประมาณและปัจจัยที่ทำให้ราคาแตกต่าง

ราคารักษาขึ้นกับระดับความเสียหาย วัสดุที่เลือก ความซับซ้อนของเคส และเทคโนโลยีที่ใช้ เช่น ภาพสามมิติหรือสแกนในช่องปาก การอุดขนาดเล็กย่อมถูกกว่าครอบฟัน และครอบฟันมักถูกกว่ารากเทียมในระยะสั้น แต่ในระยะยาวหากเก็บฟันธรรมชาติไว้ได้ดี ก็ช่วยประหยัดโครงสร้างและค่าใช้จ่ายการบำรุงรักษาในอนาคต การขอแผนการรักษาพร้อมตัวเลือกและใบประมาณราคาก่อนเริ่มงานจะช่วยตัดสินใจอย่างคุ้มค่า

ตัวอย่างเส้นทางการรักษาตามระดับความรุนแรง

กรณีแตกเล็กน้อย ทันตแพทย์จะขัดขอบคมและอุดเสริมสีเหมือนฟันเพื่อคืนรูปทรง หากแตกกลางถึงลึกจนเสียวหรือใกล้ประสาท อาจต้องครอบเพื่อรับแรง ส่วนแตกทะลุโพรงประสาทมักเริ่มด้วยรักษารากแล้วจึงครอบทับถาวร ถ้าแตกถึงรากยาวหรือรากร้าวแนวตั้ง โอกาสเก็บไว้ยากและอาจต้องถอนแล้ววางแผนปลูกรากเทียมตามสภาพกระดูกและงบประมาณ

ดูแลหลังซ่อมฟันให้ใช้งานได้นาน

หลังอุดหรือครอบใหม่ควรรอให้ยาชาหมดก่อนเคี้ยวอาหารแข็งเพื่อลดการกัดเพี้ยน หลีกเลี่ยงเคี้ยวด้านที่ทำในช่วงแรกและเพิ่มการใช้งานอย่างค่อยเป็นค่อยไป รักษาความสะอาดรอบขอบครอบด้วยไหมขัดฟันและแปรงซอกฟัน ถ้ารู้สึกสูง เจ็บเมื่อกัด หรือมีอาการเสียวต่อเนื่องเกินสองสามวัน ควรกลับมาตรวจปรับการสบ ทบทวนการกัดฟันตอนนอน และพิจารณาเฝือกสบถ้าจำเป็น

สรุป ฟันหักไม่ใช่เรื่องเล็ก ถ้ารักษาถูกวิธีฟันก็กลับมาสวยได้

สาเหตุส่วนใหญ่ของฟันหักป้องกันได้ด้วยนิสัยเล็กๆ และการตรวจเช็กสม่ำเสมอ เมื่อเกิดเหตุแล้วการปฐมพยาบาลถูกวิธีและรีบพบทันตแพทย์ช่วยขยายทางเลือกซ่อมฟันให้คุ้มค่า การเลือกแนวทางรักษาจะดูทั้งความสวย การใช้งาน และสุขภาพระยะยาว อย่าลืมว่าการเก็บฟันธรรมชาติไว้ได้คือผลลัพธ์ที่ดีต่อช่องปากโดยรวม หากเก็บไม่ได้ก็ยังมีทางทดแทนที่มั่นคงและดูเป็นธรรมชาติให้เลือก

คำถามที่พบบ่อย

ฟันหักต่อได้ไหมถ้าหาเศษฟันเจอ?
ถ้าชิ้นฟันสมบูรณ์และเก็บไว้ชุ่มในนมหรือน้ำเกลือแร่แล้วรีบมาพบทันตแพทย์ โอกาสซ่อมให้แนบเนียนจะสูงขึ้น การหักตื้นๆ อาจอุดหรือเคลือบผิวพอ แต่ถ้าลึกใกล้ประสาทอาจต้องรักษารากก่อนแล้วครอบเพื่อความแข็งแรง

ฟันหักเหลือแต่ตอยังเก็บไว้ได้ไหม?
ถ้ารากยังแข็งแรงและไม่มีรอยร้าวยาว สามารถทำเดือยและแกนแล้วครอบฟันคืนรูปทรงได้ แต่หากรากเสียหายมากหรือมีการติดเชื้อซ้ำ ถอนแล้ววางแผนรากเทียมหรือสะพานฟันจะปลอดภัยและใช้งานได้ดีกว่า

ปวดมากหลังฟันหักควรกินยาอะไรดี?
ยากลุ่มแก้ปวดทั่วไปที่ปลอดภัยสำหรับคุณช่วยบรรเทาชั่วคราวได้ ควรหลีกเลี่ยงยาแอสไพรินหากมีแผลเลือดออกและอย่าทายาชาบนเหงือกโดยไม่ปรึกษา รีบพบทันตแพทย์เพื่อตรวจสาเหตุและวางแผนรักษาต้นตอ

ต้องรีบหาหมอภายในกี่ชั่วโมงหลังฟันหัก?
ยิ่งเร็วเท่าไรยิ่งดี โดยเฉพาะกรณีมีเสียวมาก เลือดออกไม่หยุด หรือแตกชิ้นใหญ่ หากมีเศษฟันให้แช่ในนมหรือน้ำเกลือแร่และนำมาพร้อมกัน การรักษาใน 24 ชั่วโมงแรกมักให้ผลลัพธ์ที่คาดเดาได้กว่า

ครอบฟันอยู่ได้นานแค่ไหนและดูแลยังไง?
ครอบฟันที่ทำพอดีและดูแลดีมักอยู่ได้หลายปีถึงเป็นสิบปี ควรแปรงและใช้ไหมขัดฟันรอบขอบครอบ ตรวจเช็กทุกหกเดือน และหลีกเลี่ยงกัดของแข็งหรือใช้ฟันเปิดสิ่งของ หากกัดฟันตอนนอนพิจารณาเฝือกสบเพื่อลดแรงกด

เลือกอะไรดีระหว่างรากเทียมกับสะพานฟันถ้าต้องถอน?
รากเทียมให้ความรู้สึกใกล้ฟันจริง ไม่ต้องกรอฟันข้างเคียง แต่ใช้เวลาและต้องมีคุณภาพกระดูกพอ สะพานฟันทำได้เร็วค่าใช้จ่ายเริ่มต้นน้อยกว่า แต่พึ่งพาฟันข้างเคียงและอาจต้องดูแลจุดใต้สะพานมากขึ้น ควรประเมินร่วมกับทันตแพทย์ตามสภาพจริงของคุณ

อ่านเพิ่มเติม: 

• กลิ่นปากเกิดจากอะไร? 3 สาเหตุหลักที่หลายคนมองข้าม
• ฟันเหลืองไม่ใช่เรื่องเล็ก! บอกสาเหตุ วิธีแก้ และการดูแลให้ขาวใสมั่นใจ