ปวดฟันกลางคืนทำไมถึงเป็น? วิธีแก้ปวดทันทีและแนวทางรักษาที่ควรรู้

อาการปวดฟันกลางคืนเป็นภาวะที่ทำให้หลายคนหลับไม่ลง ส่งผลต่อสมาธิ อารมณ์ และประสิทธิภาพการทำงานในวันถัดไปอย่างชัดเจน หลายกรณีปวดแรงกว่าตอนกลางวันจนรู้สึกเต้นตุบๆ ตามชีพจรหรือปวดร้าวไปถึงขมับและกราม ทำให้ไม่แน่ใจว่าสาเหตุมาจากฟันผุ เสียวฟัน เหงือกอักเสบ ฟันคุด หรือโพรงประสาทอักเสบ การรู้ที่มาของอาการและวิธีรับมืออย่างถูกต้องจึงสำคัญมาก เพราะจะช่วยบรรเทาความเจ็บ ลดความเสี่ยงการลุกลาม และเตรียมตัวไปพบทันตแพทย์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ บทความนี้สรุปตั้งแต่กลไกที่ทำไมจึงปวดหนักตอนค่ำ สาเหตุที่พบบ่อย วิธีเช็กอาการด้วยตัวเอง แนวทางบรรเทาฉุกเฉิน เกณฑ์อันตรายที่ต้องรีบพบแพทย์ ไปจนถึงการรักษาและการป้องกันไม่ให้กลับมาเป็นซ้ำ

ปวดฟันกลางคืนคืออะไร ทำไมอาการจึงมักหนักตอนค่ำ

หลายคนสงสัยว่าทำไมอาการปวดจึงเด่นชัดเมื่อถึงเวลาเข้านอน ทั้งที่ตอนกลางวันยังพอทนได้ เหตุผลหลักมาจากเลือดที่ไหลเวียนบริเวณศีรษะและใบหน้าเพิ่มขึ้นเมื่อร่างกายเอนหรือนอนราบ ทำให้แรงดันภายในเส้นเลือดฝอยบริเวณฟันและเหงือกสูงขึ้น จึงรับรู้ความปวดชัดกว่าเดิม อีกปัจจัยคือสิ่งรบกวนรอบตัวลดลง สมองจึงโฟกัสกับสัญญาณปวดมากขึ้น นอกจากนี้การเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิหรืออากาศที่เย็นในห้องนอนสามารถกระตุ้นเสียวฟันให้เด่นขึ้น โดยเฉพาะเคสเคลือบฟันสึกหรือเหงือกร่นที่เผยให้เนื้อฟันสัมผัสความเย็นโดยตรง เมื่อรวมกันจึงทำให้ความปวดช่วงกลางคืนดูรุนแรงกว่าปกติและรบกวนการหลับได้ง่าย

สาเหตุที่พบบ่อยของอาการปวดฟันตอนกลางคืน

อาการปวดฟันกลางคืนมีหลายสาเหตุ ตั้งแต่ปัญหาเล็กน้อยที่แก้ไขง่ายไปจนถึงภาวะที่ต้องรักษาอย่างเร่งด่วน การสังเกตอาการร่วมจะช่วยคัดกรองเบื้องต้นได้ดีขึ้น ฟันผุลึกที่ใกล้โพรงประสาทมักทำให้ปวดตุบๆ หรือปวดค้างนานเมื่อกระทบเย็น หวาน หรือร้อน ส่วนเสียวฟันจากเคลือบฟันสึกหรือเหงือกร่นจะปวดแปลบสั้นๆ เมื่อเจอสิ่งกระตุ้นชัดเจน เหงือกอักเสบหรือปริทันต์อักเสบก่อให้เกิดปวดตื้อๆ ร่วมกับเลือดออก กลิ่นปาก และบวมแดงบริเวณขอบเหงือก ฟันคุดที่อักเสบหรือฟันคุดดันมักปวดร้าวไปกรามและขมับ อ้าปากลำบาก และมีเหงือกบวมคลุม ส่วนอุดฟันหรือครอบฟันที่รั่ว แตก หรือฟันร้าวจะไวต่อการกัดเคี้ยวและของเย็น นอกจากนี้การนอนกัดฟันทำให้กล้ามเนื้อกรามล้าและเส้นเอ็นรากฟันระคาย เกิดอาการปวดตึงตอนตื่นเช้าหรือกลางดึก บางรายที่มีไซนัสอักเสบอาจปวดร้าวฟันหลังบนโดยไม่มีฟันผุจริง แต่เกิดจากการอักเสบของไซนัสที่กดลงมายังปลายรากฟัน

ฟันผุใกล้โพรงประสาทหรือโพรงประสาทอักเสบ
เสียวฟันจากเคลือบฟันสึก เหงือกร่น หรือการแปรงแรง
เหงือกอักเสบและปริทันต์อักเสบจากคราบพลัคและหินปูน
ฟันคุดอักเสบหรือฟันคุดดันแนวสบฟันผิดปกติ
อุดฟันหรือครอบฟันรั่ว แตก ฟันร้าวจากการกัดของแข็ง
นอนกัดฟัน กัดฟันแน่น ภาวะเครียดสะสม
ไซนัสอักเสบปวดร้าวฟันหลังบน

สัญญาณแยกสาเหตุแบบคร่าวๆ

หากปวดตุบๆ เต้นตามชีพจรและปวดค้างนาน มักเกี่ยวข้องกับโพรงประสาทอักเสบหรือการติดเชื้อภายในฟัน หากปวดแปลบสั้นเมื่อโดนเย็น หวาน หรือลมเย็น น่าคิดถึงเสียวฟันและเคลือบฟันสึก ถ้าปวดตื้อร่วมกับเหงือกบวมแดง เลือดออกง่าย อาจเป็นเหงือกอักเสบหรือปริทันต์อักเสบ ส่วนปวดร้าวกราม อ้าปากลำบาก และเหงือกคลุมฟันหลังเป็นๆ หายๆ มักสัมพันธ์กับฟันคุด

เช็กอาการตัวเองก่อนนอน: ประเมินระดับความเสี่ยง

ก่อนจะนอนทั้งคืนแบบไม่ได้นอน ลองใช้เวลาสั้นๆ ประเมินอาการอย่างเป็นระบบเพื่อเตรียมข้อมูลไปพบทันตแพทย์ เริ่มจากบอกตำแหน่งที่ปวดว่าคือซี่ไหนหรือโซนไหนด้านบนหรือล่าง จากนั้นประเมินระดับความปวดเป็นคะแนนเช่น 0 ถึง 10 ว่าขณะพักเทียบกับตอนกัดเคี้ยวต่างกันแค่ไหน สังเกตสิ่งกระตุ้นที่ทำให้ปวดมากขึ้น เช่น ของเย็น ของหวาน ของร้อน ลมหายใจเย็น หรือการกดสัมผัสที่ซี่ฟัน ตรวจดูอาการร่วม เช่น บวม แก้มบวม กดเจ็บ มีหนอง กลิ่นปากแรง ไข้ หรืออ้าปากได้จำกัด หากพบหลายข้อพร้อมกันควรวางแผนพบทันตแพทย์เร็วที่สุดเพื่อป้องกันการลุกลามและลดความเสี่ยงภาวะแทรกซ้อน

วิธีบรรเทาปวดฟันฉุกเฉินตอนกลางคืนที่บ้าน

แม้การรักษาที่ต้นเหตุจะต้องทำในคลินิก แต่คุณสามารถบรรเทาอาการให้หลับได้ดีขึ้นในคืนนั้นด้วยแนวทางที่ปลอดภัยและทำได้ทันที เริ่มจากประคบเย็นด้านแก้มภายนอกเป็นช่วงๆ ครั้งละประมาณสิบถึงสิบห้านาทีแล้วพัก เพื่อช่วยลดบวมและชะลอการอักเสบ แปรงฟันและใช้ไหมขัดฟันอย่างอ่อนโยนเพื่อเอาเศษอาหารที่ค้างตามซอกออก โดยเฉพาะบริเวณที่ปวด จากนั้นกลั้วน้ำเกลืออุ่นหนึ่งแก้วเพื่อช่วยลดการอักเสบของเหงือกและเนื้อเยื่อรอบฟัน ควรนอนยกศีรษะสูงเล็กน้อยเพื่อลดเลือดคั่งบริเวณศีรษะและลดความปวดเต้นตามชีพจร ใช้ยาแก้ปวดตามฉลากหรือคำแนะนำของผู้เชี่ยวชาญ หลีกเลี่ยงการวางยาแก้ปวดเม็ดลงบนเหงือกหรือฟันโดยตรงเพราะอาจระคายเนื้อเยื่อได้ หลีกเลี่ยงอาหารร้อนจัด เย็นจัด และหวานจัดตลอดช่วงอาการ รวมทั้งไม่ควรประคบร้อนเพราะอาจกระตุ้นให้บวมมากขึ้น

ประคบเย็นด้านแก้มภายนอกเป็นช่วงๆ
แปรงและใช้ไหมขัดฟันเบาๆ เอาเศษอาหารออกจากซอก
กลั้วน้ำเกลืออุ่นเพื่อช่วยลดอักเสบ
นอนยกศีรษะสูง ลดเลือดคั่งบริเวณศีรษะ
ใช้ยาแก้ปวดตามฉลาก เลี่ยงวางยาโดยตรงบนเหงือกหรือฟัน
งดของหวานจัด ร้อนจัด เย็นจัด และหลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์

เมื่อไหร่ควรพบทันตแพทย์แบบด่วน

มีบางอาการที่ถือเป็นธงแดงและไม่ควรรอจนเช้า หากคุณปวดตุบๆ ต่อเนื่องจนยาแก้ปวดทั่วไปเอาไม่อยู่ มีบวมแดง แก้มบวม อ้าปากหรือกลืนลำบาก มีหนองไหลจากเหงือก มีกลิ่นปากแรงผิดปกติ หรือมีไข้ร่วมกับหนาวสั่น ควรติดต่อคลินิกทันตกรรมหรือโรงพยาบาลทันทีเพื่อรับการประเมินและระบายหนองถ้าจำเป็น ในผู้ที่มีโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ควรระวังเป็นพิเศษเพราะการติดเชื้อในช่องปากอาจลุกลามได้เร็ว การพบแพทย์เร็วช่วยลดความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อน เช่น ฝีลึกในช่องปาก การติดเชื้อกระจาย และช่วยให้จบปัญหาได้ไวกว่า

การวินิจฉัยและทางเลือกการรักษาในคลินิก

เมื่อไปถึงคลินิก ทันตแพทย์จะซักประวัติอาการอย่างละเอียด ตรวจในช่องปากเพื่อหาตำแหน่งกดเจ็บ ตรวจการตอบสนองต่อความเย็นหรือลม ใช้ภาพรังสีเพื่อดูโพรงประสาท รากฟัน ระดับกระดูก และตรวจการรั่วของอุดฟันหรือครอบฟัน หลังวินิจฉัยแล้วจะวางแผนรักษาตามสาเหตุอย่างเหมาะสม หากฟันผุลึกแต่ยังไม่กระทบโพรงประสาทมักอุดฟันใหม่ด้วยวัสดุที่เหมาะสม หากโพรงประสาทอักเสบหรือมีการติดเชื้ออาจต้องรักษาคลองรากฟันเพื่อกำจัดเชื้อและคงซี่ฟันไว้ เหงือกอักเสบหรือปริทันต์อักเสบต้องขูดหินปูนและปรับเทคนิคทำความสะอาดร่วมกัน ในกรณีฟันคุดอักเสบจะเริ่มด้วยควบคุมอักเสบและประเมินการผ่าฟันคุดตามแนวรากและความเสี่ยง หากอุดฟันหรือครอบฟันรั่ว แตก หรือฟันร้าว ทันตแพทย์จะซ่อมหรือเปลี่ยนใหม่พร้อมปรับการสบฟันเพื่อป้องกันซ้ำ เคสที่สงสัยไซนัสอักเสบจะประสานแพทย์หูคอจมูกเพื่อร่วมดูแลแบบสหสาขา

ฟันผุระดับกลางถึงลึก: อุดฟันใหม่หรืออุดเสริมส่วนที่สึก
โพรงประสาทอักเสบ ติดเชื้อ: รักษาคลองรากฟันและใส่ครอบป้องกันแตก
เหงือกอักเสบ ปริทันต์อักเสบ: ขูดหินปูน เกลารากฟัน และติดตามความลึกของร่อง
ฟันคุดอักเสบ: ควบคุมอักเสบและผ่าฟันคุดตามข้อบ่งชี้
อุดฟัน ครอบฟันรั่ว แตก หรือฟันร้าว: ซ่อมหรือเปลี่ยนและปรับการสบ
นอนกัดฟัน: ทำเฝือกสบฟันสำหรับกลางคืนและปรับพฤติกรรมคลายเครียด

หลังรักษาควรดูแลอย่างไรให้หายไว

หลังทำหัตถการควรงดอาหารแข็ง เหนียว หรือร้อนจัดใน 24 ชั่วโมงแรกตามชนิดการรักษา แปรงฟันได้ตามปกติแต่เน้นความอ่อนโยนบริเวณทำหัตถการ ใช้ไหมขัดฟันด้วยความระมัดระวังตามคำแนะนำ รับประทานยาต้านอักเสบหรือยาปฏิชีวนะถ้ามีสั่งตามเวลา ไม่เพิ่มหรือลดเอง และนัดติดตามตามกำหนดเพื่อประเมินผล หากมีอาการบวมเพิ่ม ปวดกำเริบรุนแรง มีไข้ หรืออ้าปากได้น้อยลง ควรติดต่อคลินิกทันทีเพื่อประเมินซ้ำ

ป้องกันไม่ให้ปวดฟันกลางคืนซ้ำ

การป้องกันระยะยาวต้องทำต่อเนื่องในสามมิติหลัก คือ การทำความสะอาดอย่างถูกวิธี โภชนาการและพฤติกรรมที่สมดุล และการติดตามกับทันตแพทย์อย่างสม่ำเสมอ เริ่มจากยึดกิจวัตรแปรงฟันเช้าและก่อนนอนครั้งละอย่างน้อยสองนาที โดยเน้นขอบเหงือกและซอกฟันทุกซี่ ใช้ไหมขัดฟันหรือแปรงซอกฟันทุกวันเพื่อลดคราบระหว่างซี่ ลดการกินหวานติดจุกจิก โดยเฉพาะก่อนนอน และดื่มน้ำเปล่าแทนน้ำหวานเพื่อชะล้างคราบ ปรับพฤติกรรมการนอนกัดฟันด้วยเฝือกสบฟันและเทคนิคผ่อนคลายความเครียด เช่น หายใจลึก ยืดเหยียดเบาๆ ก่อนนอน สุดท้ายคือนัดตรวจและขูดหินปูนทุกหกเดือน หรือถี่กว่านั้นตามความเสี่ยงของแต่ละคน เพื่อคัดกรองปัญหาเล็กๆ ก่อนกลายเป็นอาการปวดกลางคืนซ้ำซาก

กรณีพิเศษที่ควรรู้

เด็กและวัยรุ่นมักปวดฟันจากฟันผุเร็วเนื่องจากขนมหวานและเครื่องดื่มน้ำตาลสูง จึงควรเน้นการเคลือบหลุมร่องฟันและการใช้ฟลูออไรด์อย่างเหมาะสม ผู้ตั้งครรภ์บางรายมีเหงือกไวและเสียวฟันมากขึ้นจากการเปลี่ยนฮอร์โมน ควรพบทันตแพทย์ตามกำหนดและทำความสะอาดอย่างละเอียด ผู้ใส่เครื่องมือจัดฟันหรือรีเทนเนอร์มีจุดสะสมคราบมาก จึงควรใช้แปรงซอกฟัน ด้ายร้อยใต้ลวด และน้ำยาบ้วนปากตามคำแนะนำ นักกีฬาหรือผู้มีความเครียดสูงมีแนวโน้มกัดฟันแน่นตอนหลับ ควรพิจารณาเฝือกสบฟันและเทคนิคผ่อนคลายควบคู่กับการปรับตารางพักผ่อน

ความเข้าใจผิดเกี่ยวกับอาการปวดฟันกลางคืน

มีความเชื่อผิดหลายอย่างที่ทำให้ภาวะนี้ยืดเยื้อ เช่น การวางยาแก้ปวดลงบนเหงือกหรือฟันโดยตรง ซึ่งอาจทำให้เยื่อบุช่องปากไหม้และระคายมากขึ้น การประคบร้อนเพื่อหวังให้เลือดไหลเวียนดีขึ้นที่จริงมักทำให้บวมเพิ่มขึ้น และการใช้น้ำยาบ้วนปากแทนการแปรงฟันที่ทำให้คราบระหว่างซี่คงค้างอยู่ นอกจากนี้การดื่มแอลกอฮอล์เพื่อลดปวดเฉพาะหน้าทำให้ขาดน้ำและพักผ่อนคุณภาพต่ำ ส่งผลให้ปวดมากขึ้นในคืนต่อไป การแก้ที่ต้นเหตุและปฏิบัติตามคำแนะนำของทันตแพทย์คือวิธีที่ปลอดภัยและได้ผลยั่งยืนกว่า

แผน 7 วัน รีเซ็ตสุขภาพช่องปากให้ดีขึ้นก่อนพบหมอ

การมีแผนสั้นๆ ช่วยให้ควบคุมอาการได้ดีก่อนถึงคิวตรวจ เริ่มจากวันที่หนึ่งจัดชุดทำความสะอาด เช่น แปรงขนนุ่ม หัวเล็ก ไหมขัดฟัน แปรงซอกฟัน และยาสีฟันฟลูออไรด์ วันถัดมาโฟกัสเทคนิคการแปรงให้ทั่วถึงโดยจับเวลาอย่างน้อยสองนาที เช้าและก่อนนอน วันที่สามเพิ่มการใช้ไหมขัดฟันทุกคืนหลังมื้อเย็น วันที่สี่ลดหวานติดจุกจิกและเปลี่ยนเป็นดื่มน้ำเปล่าระหว่างวัน วันที่ห้าฝึกผ่อนคลายก่อนนอนยี่สิบนาทีเพื่อลดโอกาสกัดฟัน วันที่หกทบทวนจุดที่ยังปวดและจดบันทึกสิ่งกระตุ้นที่ทำให้ปวดมากขึ้น วันที่เจ็ดเตรียมข้อมูลทั้งหมด รวมถึงคะแนนปวดและยาที่ใช้ เพื่อมอบให้ทันตแพทย์ในการวางแผนรักษา

สิ่งที่ควรทำทันทีเมื่อปวดฟันตอนกลางคืน

ประคบเย็นด้านแก้มภายนอกครั้งละ 10 ถึง 15 นาทีแล้วพัก
แปรงและใช้ไหมขัดฟันอย่างอ่อนโยนเพื่อลดเศษอาหารค้าง
นอนยกศีรษะสูง งดของหวานจัด ร้อนจัด และเย็นจัด
ใช้ยาแก้ปวดตามฉลาก หลีกเลี่ยงวางยาโดยตรงบนเหงือก
นัดพบทันตแพทย์และเตรียมข้อมูลอาการให้พร้อม

คำถามที่พบบ่อย

ปวดฟันตอนกลางคืนทำไมถึงปวดแรงกว่าตอนกลางวัน?
เมื่อเอนตัวหรือนอนราบ เลือดคั่งบริเวณศีรษะมากขึ้นทำให้แรงดันในเนื้อเยื่อฟันสูงขึ้น อีกทั้งสิ่งรบกวนลดลง จึงรับรู้ความปวดชัดกว่าช่วงกลางวัน

มีวิธีบรรเทาปวดฟันชั่วคราวก่อนถึงคิวหมอไหม?
ทำความสะอาดซอกฟันให้สะอาด ประคบเย็น นอนยกศีรษะ และใช้ยาแก้ปวดตามฉลากจะช่วยให้หลับง่ายขึ้น หลีกเลี่ยงการประคบร้อนและวางยาแก้ปวดเม็ดลงบนเหงือกโดยตรง

ปวดแปลบสั้นๆ เวลาโดนเย็นถือว่าอันตรายหรือไม่?
มักเกี่ยวกับเสียวฟันหรือเคลือบฟันสึก แต่หากเสียวรุนแรง ปวดค้าง หรือไวต่อการกัดเคี้ยว ควรให้ทันตแพทย์ตรวจเพื่อ排สาเหตุที่รุนแรงกว่า เช่น ฟันร้าวหรือฟันผุลึก

ถ้าปวดตุบๆ เต้นตามชีพจรจำเป็นต้องรักษาคลองรากฟันไหม?
ลักษณะนี้ชวนให้สงสัยโพรงประสาทอักเสบซึ่งมักต้องรักษาคลองรากฟันหรือถอนตามข้อบ่งชี้ ควรพบทันตแพทย์เพื่อประเมินและวางแผนที่เหมาะสม

นอนกัดฟันทำให้ปวดฟันกลางคืนได้หรือไม่?
ได้ การกดบดฟันทำให้เส้นเอ็นรากฟันและกล้ามเนื้อกรามล้า เกิดอาการปวดตึงตอนกลางคืนหรือเช้า เฝือกสบฟันและเทคนิคคลายเครียดช่วยลดอาการได้ดี

ประคบร้อนช่วยลดอาการปวดเร็วจริงหรือ?
ไม่แนะนำ เพราะความร้อนอาจทำให้หลอดเลือดขยาย บวมและปวดเพิ่มขึ้น การประคบเย็นด้านนอกแก้มเหมาะสมกว่าในระยะเฉียบพลัน

ใช้น้ำยาบ้วนปากแทนการแปรงฟันได้ไหมถ้าปวดมาก?
ไม่ได้ น้ำยาบ้วนปากช่วยลดเชื้อและกลิ่นได้บ้าง แต่ไม่สามารถแทนการกำจัดคราบพลัคระหว่างซี่ ต้องแปรงและใช้ไหมขัดฟันควบคู่กัน

ถ้าปวดฟันเฉพาะตอนกลางคืนแต่กลางวันไม่ค่อยปวดควรรอได้ไหม?
ไม่ควรปล่อยไว้ เพราะมักเป็นสัญญาณเริ่มต้นของปัญหาที่กำลังลุกลาม การตรวจและรักษาเร็วช่วยลดความเจ็บและป้องกันภาวะแทรกซ้อนในอนาคต

อ่านเพิ่มเติม: